Dutnje gii leat fuolaheaddji dahje oapmahaš
Váhnemii, ovddasteaddjái dahje oamehažžii soaitá leat váttis diehtit maid galgá dahkat jus váivahuvvá máná dahje nuora seksuálalaš láhttemiin.
Oallugat dárbbašit veahki veahkkeapparáhtas vai sáhttet sirret muitogovaid ja dovdduid, vai sáhttet diehtit mo galgá bargat viidáseappot ja mo fuolahit buohkaid geaidda ášši guoská.
Muhtin dilálašvuođain olmmoš dovdá, dahje lea bearašlahttu suinna gii dahká seksuálalaš rájárasttideaddji diŋggaid, ja suinna gii gillá daid. Dat sáhttá dovdot liige noađđin.
Oallugat heahpanit ja leat eahpesihkkarat hupmat seksualitehta birra, maiddái seksualitehta birra mii boktá vuorjašumi. Dasa lassin olmmoš ii sáhte leat sihkar spiehkkasa go dat maid lea oaidnán dahje gullan, buori ja dearvvašlaš seksuála láhttemis. Ságaškuššat dáhpáhusaid birra earáiguin lea ávkkálaš.
Oza veahki ja doarjaga
Veahkkeapparáhtat lea eanet ja eanet gelbbolašvuođa ožžon mánáid ja nuoraid seksuála láhttemii. Go mánáid ja nuoraid seksuálalaš láhtten boktá vuorjašumi dahje lea rájáidrasttideaddji, de sáhttet oapmahaččat váldit oktavuođa suohkana dearvvašvuođabálvalusain, nu go dearvvašvuođadivššáriin, mánáidsuodjalusbálvalusain, suohkanpsykologain dahje doaktáriin, digaštallat mii lea dáhpáhuvvan. Jus dáhpáhus lea dáhpáhuvvan skuvlla oktavuođas, de berrejit oahpaheaddjit ja eará guoskevaš bargit maid oažžut dieđu.
Go mánát ja nuorat ožžot árrat, čielga ja heivehuvvon reakšuvnna, maŋŋel go leat gillán rájáidrasttildeaddji seksuála láhttema, de eanaš mánát ja nuorat eai gearddut dán láhttema. Dan lea dehálaš atnit muittus.
Dattetge geardduhit muhtun mánát rájáidrasttildeaddji seksuála daguid vaikko vel rávisolbmot leatge hupman singuin. Dalle sáhttá dárbbašuvvot ámmátlaš veahkki. Iešguđet instánssat sáhttet ovttas bearrašiin ráhkadit oadjebasvuođaplána mii suddje eará mánáid, ja eastadit ahte ii fas gártta sullasaš diliide.
Erenomášgelbbolašvuohta vahátlaš seksuálalaš láhttemii
Stáhta mánáidviesut sáhttet veahkehit juridihkalaččat, ee. rávvet galgá go dáhpáhusa (id) váidit, muitalit mii dáhpáhuvvá gažadettiin, čielggadettiin ja viidáseappot veahki birra vuogádagas.
BUP (psyhkalaš dearvvašvuođasuddjen – mánát ja nuorat), mánáidsuodjalusbálvalus ja dearvvašvuođadivššárat sáhttet veahkehit čielggademiin, doarjagiin ja bagademiin. BUP sáhttá maid bidjat johtui gieđahallama.
Muhtun ásahusain lea buoret gelbbolašvuohta dán fágasuorggis. Resursaovttadagas V27 Betanien Bergenis lea erenoamáš ovddasvástádus iežas dearvvasvuođaregiovnnas. Jagi 2024 giđa mielde lea maid plánejuvvon ahte galgá ásahuvvot nationála gulahallanbáiki nuoraide gaskal 16-18 jagi ja sin oapmahaččaide ja fágaolbmuide. Miehtá riikka leat maid sierra ráđđeaddijoavkkut geaiguin sáhttá váldit oktavuođa. Doppe sáhttá ohcat rávvagiid ja bargojoavkkut sáhttet veahkehit gávdnat rievttes veahkkeásahusa.
Ovttaskas olbmui heivehit veahkkedoaibmabijuid
Mánát ja nuorat geat dahket rájáidrasttildeaddji seksuála doaimmaid lea heterogenalaš joavku, ja veahkkefálaldat ferte heivehuvvot ovttaskas olbmo dárbbuide. Veahki ferte heivehit máná ahkái, duogážii, kontekstii, kultuvrii, láddanmuddui ja seksuála rájáid rasttildeami viidodahkii.
Dávjá dárbbašlaš veahkki sisttisdoallá bagadallama, ságastallanterapiija, birasterapiija, systemáhtalaš barggu, heivehallamiid ja bearašbarggu. Seksualitehta ja seksuálalaš láhttema ferte maid gieđahallat.
Muhtumiidda lea máhcahanproseassa dehálaš. Dat mearkkaša ahte vásiheaddji ja gillájeaddji ožžot veahki gulahallat, nu ahte sáhttet deaivvadit iešguđetlágan arenain nu ahte eai givssiduvvo. Geahča maiddái min Iđitborranwebinára.
Iešguđetlágan sivat rájáidrasttideaddji seksuála láhttemii
Mánát ja nuorat geat givssidit eará mánáid, dahket dan iešguđetlágan sivaid geažil. Muhtimiidda dat mearkkaša geahččaladdat joavdelas seksualitehta, nuppiide fas geardduhit doaimmaid maid ollesolbmot dahje eará mánát leat dahkan sin vuostá. Earát fas muitalit ahte sii leat oaidnán rávisolbmuid seksuála daguid omd. pornografiija. Dasa lassin bohtet impulsiiva dagut dahje main ii leat čielga ágga. Go lea gillán fysalaš veahkaválddi, dovdduid guoskevaš fuolahusvátnivuođa ja seksuála illasteami, de lassána riska ahte mánát ja nuorat rasttildit rájáid eará mánáid ektui.
Muhtimiidda lea váttis dulkot earáid ja olbmuid signálaid, ja čájehit ahte sin sosiála gálggat leat gáržžit. Muhtin mánáide ja nuoraide sáhttá habiliterenbálvalus buorre veahkkin
Biehttalit lea dábálaš
Olu nuorat biehttalit juogo ollásit dahje belohahkii ahte leat dahkan rájáidrasttildeaddji seksuálalaš daguid. Dát lea dábálaš reakšuvdna. Bagadus ii ábut čalmmustahttit dušše dovddastusa. Biehttaleapmi ii dagat stuorit vejolašvuođaid ođđa dáhpáhusaide.
Eastadeapmi lea vejolaš
Go obbalaččat láhčá buori ja dorvvolaš ovdáneami mánnái, de eastaduvvo maiddái rájáidrasttildeaddji seksuála láhtten. Dasa lassin lea dehálaš gieđahallat eanet erenoamáš fáttáid: