Sohkabealgirjáivuohta, identitehta ja seksuála orienteren
Oarjemáilmmi kultuvrras lea jahkečuđiid leamaš heteronormatiivvalašvuohta, Ja heterofiila sodju lea dat mii lea adnojuvvon dábálažžan ja lunddolažžan. Spiehkasteamit heterofiila dilálašvuođas leat eanaš adnojuvvon eahpelunddolažžan ja oahpahuvvon.
Dálá nuorat bajásšaddet dakkár servodagas, mas árbevirolaš sohkabealrollamállet oppa áigge hástaluvvojit. Ođđa sohkabeallekategoriijat viiddidit variašuvnnaid seksuála identitehtain, ja kompleaksa sohkabeallekategoriijat vuođđuduvvet.
Dat lea dehálaš ahte mii fágaolbmot sáhttit leat buorit ságastallanguoimmit go nuorat dutket, dahje dovdet eahpesihkkaris áššiid mat čatnasit sohkabealleidentitehtii, sohkabealovdanbuktimii ja seksuála soju. Dat lea maid dehálaš muitit ahte seksuála identitehta lea maid oassi obbalaš identitehta gávdnamis, ja dát «bargu» dáhpáhuvvá dábálaččat nuoraidskuvllaáiggi.
Doahpagiid geavahit
Gávdnojit Iešguđetlágan namahusat mat čilgejit seksualitehta ja sohkabeliid, ja dat maid nuppástuvvet čađat. Ollugat válljejit geavahit “arvesuodjedoahpagiid” go čilgejit máŋggabealatvuođa. Dán áigge geavahit eanebut ja eanebut «botnjut» namahusa. «Botnjut» čujuha sidjiide geat iešguđet ládje rihkkot hetero- ja sohkabealnorpma mii lohka ahte gávdno dušše nisu ja dievdu. LHBTIQ+ geavahuvvo dávjá, ja dat lea oanádus lesbaide, homofiillaide, bifiillaide, transolbmuide, intersohkabeallái, queer ja «daidda earáide». Dán teavsttas leat válljen geavahit «botnjut»- namahusa.
Sohkabealleidentitehta lea dan birra ahte makkár sohkabeallin mii dovdat iežamet, ii ge leat ráddjejuvvon biologalaš sohkabeallái.
Cis-sohkabealli lea go olmmoš identifisere iežas biologalaš sohkabeallái, ja transolmmoš sáhttá dadjat go ii leat nu. Olbmot geat eai dovdda gullevašvuođa guovtti-sohkabeallemodellii, gohčoduvvojit maiddái ii-bináralažžan.
Sohkabealovdanbuktimis mii ovdanbuktit iežamet sohkabealidentitehta ja mo mii háliidit leahkit. De mii sáddet » signálaid» earáide ovdamearkka dihte gárvvuin, jietnageavahemiin, vuoidasiiguin ja lihkastagaiguin.
Seksuálalaš orienteren lea dan birra geaidda mii geasuhuvvot seksuálalaččat, ráhkásnuvvat ja dovdat romantihkalaš dovdduid.
Minoritehtahušša, birgejupmi ja riska
Rihkkut heteronorpma ja guovtti sohkabeali norpma dálá servodagas, sáhttá dagahit minoritehtahušša. Minoritehtahušša sáhttá čuožžilit go dovdat iežamet unnitlohkun, dahje go min sohkabealidentitehta, sohkabeali ovdanbuktin dahje seksuála orientašuvdna eai dohkkehuvvo.
Dat lea dábálaš ahte minoritehtahušša mielddisbuktá ahte mii geahččalit heivet norbmii ja maid mii oaivvildit servodat háliida mii galgat čuovvut. Muhtimiidda sáhttá dat mielddisbuktit ahte ráhkásmuvvet olbmuide geasa eai háliit, dahje lea seksa olbmuiguin geaiguin eai háliit, daningo háliidit ahte galget vuogáiduvvat. Minoritehtahušša maid sáhttá dagahit sosiálalaš balu, isolerema dahje skuvlariehkideami nuoraid gaskkas.
Dutkan dađibahábut čájeha ahte mii, geat identifiseret iežamet botnjut, dieđihit heajut eallinkvaliteahta go álbmot gaskamearálaččat. Ungdata guorahalai 2023:s vuosttaš geardde eallindili ja seksuála soju gaskasaš oktavuođa.
Nuorra Oslos 2023 čájehii ahte joavkkus geain lea eará seksuála sodju go heterofiila, ledje heajut bohtosat. Sii raporterejedje ahte eai lean nu duhtavaččat eallimiin, unnit optimisma boahtteáigái, eanet oktovuohta, heajut oktavuođat skuvllii ja váhnemiidda, heajubut dearvvašvuođaindikáhtorat, ja dávjjibut givssiduvvojedje ja illastuvvojedje seksuálalaččat. UngVold 2023, našuvnnalaš guorahallan, čájeha ahte nuorat geat eai identifisere iežaset heterofiilan dieđihit sii leat vásihan ollu eambo vahága go heterofiilat. Dat leat ee. vásihan roavva fysalaš veahkaválddálašvuođa váhnemiin, vihtanuššan roavva fysalaš veahkaválddálašvuođa ruovttus, vásihan seksuála veahkaválddálašvuođa, digitála loavkideapmi, fysalaš veahkaválddálašvuohta seammaahkásaččain ja stivrejeaddji láhttema ráhkkásis ja muđuid veahkaválddálašvuođa rahkkásis.
Terrorakšuvdna Oslos bearjadaga geassemánu 24. b. 2022, čájeha duođalaš vašširihkolašvuođa bonju birrasa vuostá Oslos.
Rávvagat movt leat fátmmasteaddji
Dat lea dehálaš ahte fágaolbmot deaivvadit mánáiguin ja nuoraiguin fátmmasteaddji ja rabas vugiin. Dá leat muhtin rávvagat movt sáhtát dahkat erohusa:
Gávdnojit iešguđetlágan digitála bálvalusat main nuorat miehtá riikka sáhttet váldit oktavuođa ja jearrat gažaldagaid sohkabealgirjáivuođa ja LHBTIQ+ -fáttáid birra. Sáhtát heŋget diehtolisttu iežat bargobáikkis?
Skeivchat lea anonymiserejuvvon chatbálvalus maid Dearvvašvuođalávdegoddi jođiha. Doppe barget nuorra rávisolbmot geat ieža leat vásihan rihkkut árbevirolaš sohkabeallenorpmaid.
Skeiv ungdom:as lea sihke veahkketelefovdna ja chatbálvalus mas nuorra rávisolbmot eaktodáhtolaččat vástidit namakeahttá buot nuoraid gažaldagaide mat gullet dasa ahte leat botnjut.
Ichatten bálvalit fágaolbmot geain lea seksologalaš oahppu ja tránsagelbbolašvuohta ja geat vástidit jearaldagaid sohkabeali ja sohkabealleidentitehta birra.
Sex og samfunn chata bálvalit dearvvašvuođabargit ja vástidit gažaldagaid seksualitehta, seksa ja seksuála dearvvašvuođa birra.
Leat go eahpesihkar makkár mearkkašumit iešguđetlágan sániin ja dadjanvugiin leat? Iskka Skeiv A-Å.
Skeiv sexhåndbok as gávdná vástádusaid gažaldagaide nuorain (ja rávesolbmuin!).
Háliidat go buoridit dihtomielalašvuođa sohkabeliid girjáivuođa ja seksuála soju birra iežat bargosajis?
Rosa kompetanse fállá kurssaid earret eará mánáidgárdái, skuvlii, dearvvašvuođabargiide, sosiálabargiide ja mánáidsuodjalussii.
Nettsiden ble sist oppdatert 08.03.24
Nettsiden ble sist oppdatert 11.03.20